Home / Adviescentrum / Wetenschap & verdieping

Wetenschap & verdieping 

 

Om klanten goed te kunnen adviseren hebben wij ons van luchtontvochtigerwinkel.nl goed in de materie te verdiepen. Wat doet een te hoge luchtvochtigheid eigenlijk met je? Waar komt het vandaan? Wat zijn de oorzaken, de effecten en hoe kun je het oplossen? Daarom verdiepen ons in een RIVM-rapport over hoe schimmel te herkennen, hoe je het kan voorkomen en wat het betekent voor je gezondheid. 

Schimmels in huis: begrijpen, herkennen, voorkomen en gezondheid

Om klanten goed te kunnen adviseren hebben wij ons van luchtontvochtigerwinkel.nl goed in de materie te verdiepen. We verdiepen ons in een RIVM-rapport over hoe schimmel te herkennen, hoe je het kan voorkomen en wat het betekent voor je gezondheid. 

Voor extra verdieping vind je het rapport hier:
RIVM-rapport 609300022: Schimmel- en vochtproblemen in woningen: Download het rapport (PDF). 

Alles over schimmels: Wat zijn schimmels eigenlijk? 

Schimmels vormen een eigen biologisch rijk, dat anders is dan dat van planten of dieren. Waar vroeger werd gedacht dat ze verwant waren aan planten, weten we nu – dankzij moleculair onderzoek – dat schimmels nauwer verwant zijn aan dieren. Ze komen overal ter wereld voor: in de bodem, op planten, in oceanen en zelfs op de meest extreme plekken zoals de poolgebieden en woestijnen. 

In huis zijn het vooral schimmels als Aspergillus, Penicillium, Cladosporium en Stachybotrys die regelmatig worden aangetroffen. Sommige daarvan kunnen bij voldoende vocht en voedsel snel uitgroeien tot zichtbare kolonies. 

Hoe schimmels zich voortplanten – de levenscyclus 

Een schimmel bestaat uit fijne draden – hyfen genoemd – die samen een netwerk vormen: het mycelium. Deze structuur kan sporen produceren die zich via de lucht verspreiden. Sporen zijn minuscuul klein en kunnen makkelijk ingeademd worden of op oppervlakken neerdalen. Zodra de omstandigheden gunstig zijn (vocht, temperatuur, voedsel), kiemen deze sporen en ontstaat een nieuwe schimmelkolonie. 

Belangrijk is dat schimmels zich razendsnel kunnen verspreiden na bijvoorbeeld een lekkage of vochtprobleem. Soms is binnen enkele dagen al groei zichtbaar. Maar het kan ook weken duren, afhankelijk van temperatuur, luchtvochtigheid en beschikbaar materiaal. 

Wanneer groeit een schimmel? 

Er zijn vijf hoofdvoorwaarden voor schimmelgroei: 

  1. Vocht: Zonder vocht geen schimmel. De meeste soorten vereisen een relatieve luchtvochtigheid van minstens 80%, en sommigen groeien pas echt snel boven de 90%. 

  2. Temperatuur: De meeste huishoudschimmels groeien tussen 15 en 30 graden Celsius. Zelfs in de koelkast kunnen bepaalde soorten nog overleven en langzaam groeien. 

  3. pH-waarde: De zuurgraad van het oppervlak speelt een rol. Schimmels voelen zich meestal thuis bij een pH tussen 4 en 9. 

  4. Substraat: Ze groeien graag op organisch materiaal zoals hout, karton, gips, behang, verf en zelfs huisstof. 

  5. Weinig concurrentie: Als bacteriën sneller groeien op natte oppervlakken, krijgen schimmels minder kans. Maar op drogere of lastig afbreekbare materialen (zoals hout) hebben schimmels vaak de overhand. 

Waar in huis vind je schimmels? 

Schimmels groeien op materialen met cellulose of andere organische verbindingen. Denk aan behang, lijm, hout, gipsplaten en zelfs pleisterlagen (vooral die met kunsthars). Glad materiaal zoals tegels is minder gevoelig, maar op vuil- of stofresten kunnen ook daar schimmels ontstaan. Populaire plekken voor groei zijn: 

  • Kelders en kruipruimtes 
  • Badkamers, vooral bij slechte ventilatie 
  • Achter meubels tegen buitenmuren 
  • Rond ramen en kozijnen 
  • Onder vloerbedekking of achter plinten 

Zeker na een waterschade is snel ingrijpen cruciaal om schimmelgroei te voorkomen. 

Schimmel in de lucht – binnen versus buiten 

Hoewel schimmelsporen ook buiten voorkomen (vooral afkomstig van planten), zijn binnenshuis andere soorten dominant. Binnen zijn het vooral soorten die goed tegen droogte kunnen, zoals Aspergillus versicolor en Penicillium chrysogenum. Die groeien bijvoorbeeld in matrassen of op huisstof. 

Het heeft weinig zin om binnen- en buitenlucht met elkaar te vergelijken. De bronnen binnen bepalen meestal de concentratie, en in een beschimmelde woning is die significant hoger.  

De gevaren van houtrotschimmels 

Twee bekende boosdoeners in woningen zijn de huiszwam (Serpula lacrymans) en de kelderzwam (Coniophora puteana). Ze vallen onder de zogeheten bruinrotschimmels, die hout ernstig kunnen aantasten. 

De huiszwam is het gevaarlijkst: hij groeit bij een houtvochtgehalte van 20–30% en kan zich via muren verspreiden. Deze schimmel produceert bovendien massaal sporen (tot 50 miljoen per minuut per m²). De kelderzwam heeft meer vocht nodig (50–60%) en komt vooral voor in keukens en kelders. 

Wat maakt schimmels schadelijk voor onze gezondheid? 

Schimmels kunnen klachten veroorzaken door: 

  • Sporen (die ingeademd worden) 
  • Myceliumdeeltjes (heel klein, kunnen diep in de longen doordringen) 
  • Celwandstoffen zoals β-glucanen 
  • Vluchtige organische stoffen (VOS) die een muffe geur veroorzaken 
  • Mycotoxinen – giftige stoffen die in stressomstandigheden worden aangemaakt 

Sommige mensen reageren hier heftig op: met benauwdheid, allergische reacties of verergering van astma. De invloed van mycotoxinen in woningen is nog niet onomstotelijk bewezen, maar voorzichtigheid blijft geboden. 

Moet je schimmels laten testen of analyseren? 

Volgens het RIVM is dat meestal niet nodig. Het bepalen van de soort of hoeveelheid schimmel heeft geen toegevoegde waarde bij gezondheidsklachten of het schoonmaken zelf. De behandeling is namelijk altijd hetzelfde: de oorzaak (vocht) aanpakken én de schimmel fysiek verwijderen. 

Uitzondering hierop zijn bouwkundige problemen met bijvoorbeeld huiszwam of kelderzwam. Dan kan een specialist helpen vaststellen of bestrijding of vervanging van aangetaste delen nodig is.  

Tot slot 

Schimmels zijn hardnekkige overlevers die in een vochtige woning snel de overhand kunnen nemen. Voorkomen is beter dan genezen. Goed ventileren, tijdig lekkages opsporen en zorgen voor droge, schone oppervlakken zijn de sleutel tot een gezond binnenklimaat. 

Voor wie zich verder wil verdiepen in dit onderwerp, biedt het RIVM een gedetailleerde en gezaghebbende bron: 
RIVM-rapport 609300022: Schimmel- en vochtproblemen in woningen:
Download het rapport (PDF).